Türklerin Kullandığı Takvimler

17.09.2019 / Tarih / Genel

Türkler tarih boyunca göçebe bir yaşam sürdürdükleri ve inanç değişiklikleri yaşadıkları için birbirinden farklı takvimleri kullanmıştır.

Türk tarihine baktığımız zaman ay yılı ve güneş yılı esasına dayanan bazı takvim türlerinin kullanıldığı keşfedilmiştir. Türklerin İslamiyet öncesinde ve sonrasında da farklı takvimlere geçiş yaptıkları gözlemleniyor.

Türklerin sürekli takvim yöntemlerinde değişikliğe gitmelerinin sebepleri arasında göçebe hayattan yerleşik hayata geçmeleri ile Osmanlı Devleti’nin batılı ülkeler ile kurduğu ilişkiler gösterilmektedir.

12 Hayvanlı Türk Takvimi

Her yılın bir hayvan adıyla anıldığı 12 Hayvanlı Türk Takvimi, göçebe hayatın yaşandığı dönemlerde kullanılıyordu.

Yazlarını yayla gibi otlak yerlerde geçiren Türk ırkı, kışlarını da mağaralarda geçiriyordu. Türkler için göç zamanlarının doğru hesaplanması önemli bir ihtiyaçtı. Aynı zamanda ürünlerin hangi dönem ekilip hangi dönem hasat edileceği en az göç meselesi kadar önemli bir meseleydi. Bu takvim hayatlarını kolaylaştırmakla kalmayıp Türklerin inançlarını yansıttıkları bir sembol haline de gelmiştir.

12 Hayvanlı Türk Takvimi’ne genellikle Göktürk ve Uygur dönemlerine ait yazıtlarda rastlamak mümkündür. 12 Hayvanlı Türk Takvimi’nde her bir hayvan bir ayı temsil etmektedir. Bu takvim Güneş yılını esas aldığı için bir yıl 365 gün 5 saat olarak hesaplanıyor.

12 Hayvanlı Türk Takvimi ayları ve o aylara verilen hayvan isimleri şöyledir:

1.Sıçgan (Fare)

2. Ud (Sığır)

3. Bars (Pars)

4. Tabışgan (Tavşan)

5. Lu (Ejder)

6. Ilan (Yılan)

7. Yunt (At)

8. Koy (Koyun)

9. Biçin (Maymun)

10. Taguk (Tavuk)

11. İt (Köpek)

12. Tonguz (Domuz)

Hicri Takvim

Türklerin İslamiyet’i kabul ettikten sonra kullanmaya başladığı Hicri takvim, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği Miladi 622 yılını başlangıç olarak (1. yıl) kabul eder. İslam tarihinde Hz. Ömer döneminde kullanılmaya başlanmıştır.

Hicri Takvim ay yılını esas alan bir takvimdir. Hicri Takvim'de 12 ay bulunur. Bunlardan 3'ü üç aylar, dördü haram aylardır. İslam öncesinde de aynı ay isimleri kullanılıyordu.

Hicri Takvim'de, 30 yılda yaklaşık 11 güne denk gelen gerilemeyi düzeltmek için, miladi takvimde olduğu gibi, artık yıl uygulaması yapılır. Buna göre belirli yıllar 354 ve belirli yıllar 355 gün sürer.

Hicri Takvim’de ayların sıralaması şöyledir:

1.Muharrem: Haram aydır

2. Safer

3. Rebiülevvel

4. Rebiülahir

5. Cemaziyelevvel

6. Cemaziyelahir

7. Recep: Üç ayların başlangıcı / Haram aydır.

8. Şaban: Üç aylar

9. Ramazan: Üç aylar

10. Şevval

11. Zilkade

12. Zilhicce

Hicri Yılı Miladi Yıla Çevirmek

Hicri yıl 33’e bölünür. Bu işlemde bulunan sayı Hicri yıldan çıkarılır. Bu ikinci işlemin sonucuna da 622 eklenir.

Örneğin, Hicri yıl olarak 1440 için şu işlem yapılır:

1440 : 33 = 43.63 (43)

1440 - 43 = 1296

1296 + 622 = 2019

Miladi Yılı Hicri Yıla Çevirmek

Yukarıdaki işlemin tersi yapılır: Miladi yıldan 621 çıkarılır. Bu işlemde bulunan sayı 33’e bölünür. Sonuç, çıkarma işlemindeki sonuç ile toplanır.

2019 - 621 = 1398

1398 : 33 = 42.36 (42)

1398 + 42 = 1440

Miladi Takvim (Gregoryan Takvim)

Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından sonra 1 Ocak 1926’da Rumi takvimin kaldırılmasıyla benimsenen Miladi Takvim, bugün dünyada en yaygın olarak kullanılan takvimdir.

Miladi Takvim Güneş yılı esasına dayanır; Hz. İsa’nın doğumunu yılbaşı (1 Ocak) olarak kabul eder. Bu takvimde bir yıl 365 gün 6 saattir. Günler ise 24 saatlik dilimlere ayrılmıştır.

Miladi Takvim, ilk olarak Mısırlılar tarafından bulunmuştur. Bu takvim sistemi güneş yılına göre düzenlenmiş ve Dünya'nın, güneşin çevresinde bir kez dönme zamanına göre hesaplanmıştır. Daha sonra İyonlar ve Romalılar miladi takvimi geliştirerek, kullanmaya başlamışlardır.

Celali Takvimi

Büyük Selçuklu Devleti döneminde Türkler tarafından kullanılan bu takvim Güneş yılını esas alır. Büyük Selçuklu Sultanı Celaliddevlet Melikşah’ın talimatıyla, gökbilimci ve filozof Ömer Hayyam başkanlığındaki bir kurul tarafından hazırlanmıştır.

1079 yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. 9 Ramazan 471(Miladi 15 Mart 1079) yılına rastlayan Nevruz yılbaşı ve yeni bir tarih başlangıcı olarak kabul edilmiştir. Celali Takvimi sadece ekonomik işlerin düzenlenmesinde kullanılmış, normal hayatta Hicri Takvim kullanılmaya devam etmiştir.

Rumi Takvim

Güneş yılını esas alan bu takvim, Osmanlı Devleti’nde kullanılmıştır. Osmanlı Devleti’nde ilk başta Batı’yla ekonomik ilişkilerde kolaylık için sadece mali işlerde olmak üzere 1677’den itibaren aşama aşama kullanılmaya başlanmış, Tanzimat reformlarının (1839) ilanından sonra da 13 Mart 1840 yılında her alanda kullanılmak üzere kabul edilmiştir.

Güneş yılını esas alan Rumi Takvim, başlangıç tarihi olarak Hicret’i (Miladi 622), yılbaşı olarak da mart ayını kabul eder.

Rumi Takvim başlangıç olarak Hicret’i kabul etmekle beraber diğer takvimler gibi sıfırdan değil, Hicri 1255 yılından başlar. Bu nedenle, Miladi yıl ile Rumi yıl arasında yaklaşık 584 yıllık bir fark bulunur.